Leczenie uzależnienia od leków

Uzależnienie od leków rozwija się powoli. Zaczyna się od tabletek „na sen”, „na nerwy” albo „na ból”, które rzeczywiście przynoszą ulgę. Z czasem organizm domaga się jednak coraz większych dawek, a bez przyjęcia leku trudno normalnie funkcjonować. To już nie jest zwykłe leczenie, ale poważny problem zdrowotny, który wymaga profesjonalnej pomocy.

W Ośrodku Terapii Uzależnień „Dezyderata” prowadzimy leczenie uzależnienia od leków w sposób kompleksowy – łączymy bezpieczne odstawienie farmaceutyków z terapią, która pomaga zrozumieć, skąd wziął się nałóg i jak wrócić do życia bez przymusu sięgania po kolejne tabletki.

Poniżej znajdziesz odpowiedzi na takie pytania jak:

• Czym jest uzależnienie od leków?
  • Najczęściej nadużywane grupy leków
• Objawy i skutki uzależnienia od leków
  • Tolerancja i zwiększanie dawek
  • Problemy z koncentracją i snem
  • Zmiany nastroju i uzależnienie emocjonalne
• Test na uzależnienie od leków
• Leczenie uzależnienia od leków w naszym ośrodku
• Uzależnienie od leków – najczęściej zadawane pytania
  • Jakie leki najczęściej prowadzą do uzależnienia?
  • Czy odstawienie leków jest bezpieczne bez pomocy lekarza?
  • Czy po terapii można ponownie stosować leki przepisane przez lekarza?
• Podsumowanie

Czym jest uzależnienie od leków?

Uzależnienie od leków to zaburzenie, w którym osoba traci kontrolę nad przyjmowaniem farmaceutyków, mimo wyraźnych szkód zdrowotnych, rodzinnych lub zawodowych. W Międzynarodowej Klasyfikacji Chorób ICD-11 jest traktowane jako zaburzenie wynikające z używania substancji psychoaktywnych, podobnie jak alkoholizm czy narkomania.

Najczęściej proces zaczyna się dość niewinnie. Pacjent dostaje tabletki na nerwicę, bezsenność lub ból przewlekły. Lek pomaga, więc pojawia się pokusa przyjmowania go częściej niż zalecił lekarz albo w większych dawkach. Organizm przyzwyczaja się do działania substancji i bez niej odczuwa dyskomfort.

Można wyróżnić dwa wymiary zaburzenia:

• uzależnienie fizyczne – organizm adaptuje się do obecności leku, a jego brak powoduje objawy odstawienia,

• zależność psychiczna – pojawia się silna potrzeba sięgania po tabletki w stresie, smutku, złości czy samotności.

Lekomania nie jest kwestią słabej woli. To choroba przewlekła, która wymaga takiego samego traktowania jak inne zaburzenia zdrowia psychicznego.

Zadzwoń: +(48) 574 271 441

Najczęściej nadużywane grupy leków

Ryzyko uzależnienia nie dotyczy wszystkich preparatów w takim samym stopniu. Najczęściej problem rozwija się przy długotrwałym lub niekontrolowanym przyjmowaniu środków o działaniu na ośrodkowy układ nerwowy – uspokajających, nasennych i przeciwbólowych.

Grupa leków	Przykłady	Typowe powody sięgania	Główne zagrożenia
Leki uspokajające o działaniu przeciwlękowym	benzodiazepiny, niektóre preparaty na receptę „na nerwy”	nasilony lęk, napięcie, ataki paniki	szybkie narastanie tolerancji, ryzyko ciężkich objawów odstawiennych, zaburzenia pamięci
Leki nasenne	tabletki „na sen” na receptę, wybrane leki OTC z działaniem sedatywnym	przewlekła bezsenność, napięcie wieczorem	zaburzenia snu o charakterze odbicia, otępienie w ciągu dnia, upadki u osób starszych
Środki przeciwbólowe o działaniu ośrodkowym	preparaty z kodeiną, silne leki przeciwbólowe przy bólu przewlekłym	bóle kręgosłupa, migreny, bóle pooperacyjne	uzależnienie porównywalne z innymi substancjami psychoaktywnymi, uszkodzenie wątroby i nerek przy lekach złożonych
Leki rozluźniające mięśnie i preparaty na kaszel	wybrane leki na kaszel z kodeiną, leki miorelaksujące	napięcie mięśniowe, uporczywy kaszel	senność, zaburzenia koordynacji, ryzyko przedawkowania przy łączeniu z innymi środkami
Wybrane leki hormonalne i inne farmaceutyki stosowane niewłaściwie	np. anaboliczne sterydy bez wskazań, niektóre krople do nosa używane miesiącami	chęć poprawy wyglądu, „przeziębienie, które nie mija”	poważne powikłania somatyczne, zespół z odbicia po odstawieniu

Wspólnym mianownikiem jest długotrwałe, często samodzielne zwiększanie dawek, a także bagatelizowanie działań ubocznych.

Objawy i skutki uzależnienia od leków

Objawy uzależnienia od leków dotyczą ciała, psychiki i funkcjonowania społecznego. Często zmiany pojawiają się powoli, przez co bliscy i sam pacjent długo tłumaczą je „zmęczeniem” albo „gorszym okresem”.

Poniżej opisujemy trzy obszary, na które warto zwrócić szczególną uwagę.

Tolerancja i zwiększanie dawek

Typowym sygnałem jest stopniowe przyjmowanie większych dawek leku niż na początku, przy tym samym lub słabszym efekcie. Tabletka, która kiedyś uspokajała lub uśmierzała ból, po kilku miesiącach działa krótko albo prawie wcale.

Pojawia się potrzeba przyjmowania kolejnych dawek coraz częściej, bez konsultacji z lekarzem. Z czasem lek staje się ważniejszy niż zalecenia terapeuty, a pacjent zaczyna gromadzić zapasy, korzystać z wielu poradni albo zamawiać preparaty z niepewnych źródeł.

Przerwy w przyjmowaniu mogą wywoływać objawy abstynencyjne: niepokój, nasilony lęk, rozdrażnienie, bóle mięśni, kołatanie serca, czasem drgawki. W przypadku części substancji – na przykład benzodiazepin – gwałtowne odstawienie może doprowadzić do stanów zagrożenia życia, dlatego tak ważny jest nadzór lekarza przy planowaniu zmiany terapii.

Problemy z koncentracją i snem

Chorzy często skarżą się na zaburzenia snu, choć początkowo leki miały pomagać w zasypianiu. Sen staje się płytki i przerywany, a po przebudzeniu pojawia się silne zmęczenie oraz uczucie „zamglonej” głowy.

Z czasem dochodzą zaburzenia koncentracji uwagi, spowolnienie myślenia i trudności w zapamiętywaniu prostych informacji. U części osób występują bóle głowy, chwiejny chód, drżenie mięśni oraz pogorszenie sprawności psychomotorycznej, co zwiększa ryzyko wypadków, zwłaszcza podczas prowadzenia pojazdów.

Zmiany nastroju i uzależnienie emocjonalne

Uzależnienie nie ogranicza się do objawów somatycznych. Pojawiają się wyraźne wahania emocji – od euforii po epizody smutku i bezradności. W trudnych sytuacjach osoba uzależniona traktuje tabletki jako jedyny sposób radzenia sobie z napięciem.

Zależność psychiczna oznacza silną potrzebę sięgania po lek w odpowiedzi na stres, konflikt rodzinny czy lęk przed samotnością. Po pewnym czasie farmaceutyk staje się centralnym punktem dnia, a myśli pacjenta krążą wokół kolejnej dawki i silnej obawy, że jej zabraknie.

Konsekwencją są poważne problemy rodzinne, spadek wydajności w pracy, rezygnacja z hobby, a niekiedy konflikty z prawem związane z nielegalnym zdobywaniem leków.

Zadzwoń: +(48) 574 271 441

Test na uzależnienie od leków

Czy jesteś uzależniony od leków? Jeśli przyjmowanie leku stało się dla Ciebie koniecznością, odczuwasz silną potrzebę zażywania większych dawek, a nagłe odstawienie leku powoduje objawy zespołu abstynencyjnego, być może potrzebujesz pomocy.

Poniżej znajduje się przykładowa lista pytań, które mogą pomóc w samodzielnej ocenie ryzyka uzależnienia:

• Czy przyjmujesz leki częściej niż jest to zalecane przez lekarza?

• Czy odczuwasz potrzebę zwiększania dawek leków, aby osiągnąć ten sam efekt?

• Czy czujesz się źle (fizycznie lub psychicznie), gdy nie możesz przyjąć leku?

• Czy kiedykolwiek próbowałeś/próbowałaś przerwać przyjmowanie leku, ale bezskutecznie?

• Czy szukasz różnych lekarzy, aby uzyskać nowe recepty na te same leki?

• Czy kiedykolwiek przyjmowałeś leki niezgodnie z ich przeznaczeniem, na przykład, aby się zrelaksować lub poprawić nastrój?

• Czy czujesz, że nie możesz normalnie funkcjonować bez przyjmowania określonych leków?

• Czy odczuwasz niepokój na myśl o tym, że nie będziesz mieć dostępu do swoich leków?

• Czy bliscy lub lekarze wyrażali swoje zaniepokojenie związane z ilością lub sposobem, w jaki przyjmujesz leki?

Jeśli odpowiedziałeś/aś twierdząco na więcej niż trzy pytania istnieje ryzyko, że masz problem z uzależnieniem od leków i powinieneś/powinnaś skonsultować się z lekarzem lub specjalistą ds. uzależnień, który pomoże w diagnozie i leczeniu uzależnienia.

Leczenie uzależnienia od leków w naszym ośrodku

Skuteczne leczenie uzależnienia od leków wymaga połączenia opieki medycznej i intensywnej pracy terapeutycznej. W Ośrodku Terapii Uzależnień „Dezyderata” każdy pacjent przechodzi szczegółową diagnozę – lekarz ocenia stan fizyczny, stopień zależności oraz inne choroby, takie jak depresja czy zaburzenia lękowe.

W pierwszym etapie bywa konieczny kontrolowany detoks lekowy. W wielu przypadkach lekarz zmniejsza dawkę stopniowo, aby ograniczyć ryzyko poważnych objawów odstawiennych i zadbać o bezpieczeństwo pacjenta. Przy silnej zależności oraz chorobach współistniejących detoksykacja odbywa się w warunkach zbliżonych do szpitalnych.

Kolejny etap to terapia uzależnienia od leków. Program obejmuje:

• indywidualne spotkania z terapeutą,

• intensywne zajęcia w ramach terapii grupowej,

• wsparcie psychologa i lekarza psychiatry,

• pracę nad rozpoznawaniem głodu leku oraz naukę nowych sposobów radzenia sobie z emocjami,

• opracowanie planu nawrotów, który pomaga reagować na sytuacje wysokiego ryzyka.

W naszym ośrodku leczenie lekomanii odbywa się w spokojnym otoczeniu Rabki-Zdroju. Pacjenci korzystają z jedno- i dwuosobowych pokoi z łazienkami, sal terapeutycznych, biblioteki oraz ogrodu, co sprzyja wyciszeniu i koncentracji na zdrowieniu. Zespół lekarzy, psychologów i instruktorów terapii uzależnień tworzy spójny plan pracy, dopasowany do sytuacji każdej osoby.

Ośrodek terapii uzależnień obejmuje opieką nie tylko pacjentów, ale również ich bliskich. Rodzina otrzymuje wsparcie edukacyjne i psychologiczne, uczy się stawiać granice i jednocześnie wzmacniać motywację chorego. Po zakończeniu pobytu pacjenci mogą kontynuować terapię w formie konsultacji oraz warsztatów rozwojowych.

Uzależnienie od leków - najczęściej zadawane pytania

Jakie leki najczęściej prowadzą do uzależnienia?

Największe ryzyko stwarzają preparaty, które szybko zmieniają samopoczucie – działają przeciwlękowo, przeciwbólowo albo silnie nasennie. Do tej grupy należą między innymi niektóre leki opioidowe na ból przewlekły, silne środki nasenne oraz preparaty na kaszel z kodeiną stosowane zbyt długo.

Uzależnienie może rozwinąć się także przy wielomiesięcznym przyjmowaniu leków rozluźniających mięśnie, a nawet kropli do nosa stosowanych bez przerw. Ryzyko rośnie, gdy pacjent samodzielnie modyfikuje dawkowanie, łączy kilka preparatów o podobnym działaniu albo zdobywa tabletki poza kontrolą lekarza.

Czy odstawienie leków jest bezpieczne bez pomocy lekarza?

Nagłe przerwanie terapii lekami działającymi na ośrodkowy układ nerwowy może wywołać silne objawy odstawienia. U części osób pojawia się niepokój, drżenia, zaburzenia snu i gwałtowne skoki ciśnienia, a przy niektórych substancjach także drgawki lub zaburzenia świadomości.

Bezpieczne odstawienie leków wymaga indywidualnego planu, który opisuje stopniowe zmniejszanie dawki, monitorowanie parametrów życiowych oraz wsparcie psychiczne. Z tego powodu każdy zamiar zmiany leczenia należy omówić z lekarzem prowadzącym, nawet jeśli lek był dostępny bez recepty. Samodzielne eksperymenty z dawkowaniem mogą zakończyć się poważnym pogorszeniem stanu zdrowia.

Czy po terapii można ponownie stosować leki przepisane przez lekarza?

Po zakończonej terapii część pacjentów nadal potrzebuje farmakoterapii z powodu innych chorób, na przykład nadciśnienia, cukrzycy czy padaczki. W takich sytuacjach lekarz prowadzący bardzo uważnie dobiera preparaty, unika substancji, które działały uzależniająco w przeszłości, oraz proponuje alternatywne metody leczenia, w tym psychoterapię.

Ważne jest otwarte informowanie każdego specjalisty o przebytym uzależnieniu. Pacjent uczy się obserwować własne reakcje, rozpoznawać sygnały ostrzegawcze i nie zwiększać dawek bez porozumienia z lekarzem. Celem jest bezpieczne leczenie chorób somatycznych przy jednoczesnym utrzymaniu trwałej abstynencji od leków uzależniających.

Podsumowanie

Uzależnienie od leków to choroba, która dotyka ludzi w każdym wieku i z różnych środowisk. Rozwija się stopniowo, lecz z czasem odbiera zdrowie, relacje i poczucie wpływu na własne życie. Wczesne rozpoznanie objawów i szybkie zgłoszenie się po pomoc pozwalają zatrzymać ten proces.

Jeśli widzisz u siebie albo u bliskiej osoby opisane sygnały, skontaktuj się z Ośrodkiem Terapii Uzależnień „Dezyderata”. Profesjonalna diagnoza, bezpieczna detoksykacja i kompleksowe leczenie uzależnienia od leków otwierają drogę do życia bez przymusu sięgania po tabletki.

Źródła

Światowa Organizacja Zdrowia (WHO), ICD-11 – Disorders due to substance use or addictive behaviours.

Telemedi.com, „Uzależnienie od leków – objawy i leczenie”.

Pacjent.gov.pl, „Pomoc psychiatryczna i leczenie uzależnień”.

Gemini.pl, „Czy wiesz, czym grozi nadużywanie leków?”.

Lembke A., Papac J., Humphreys K., „Our Other Prescription Drug Problem”, New England Journal of Medicine 2018; oraz materiały o zespole odstawiennym benzodiazepin.

Materiały informacyjne Ośrodka Terapii Uzależnień „Dezyderata” – opis programu terapeutycznego i warunków pobytu.