Relacje po terapii – jak odbudować zaufanie rodziny po latach uzależnienia
8 września 2025
Ludzie często sięgają po substancje psychoaktywne z powodu przeżywanych lęków i ataków paniki, aby je tłumić. Niestety, nie zdają sobie sprawy, że wiele z tych substancji uzależnia i po chwilowej uldze mogą one nasilać te stany. Uzależnienie od substancji psychoaktywnych i zaburzenia lękowe wzajemnie się nakręcają, prowadząc do spiętrzenia skutków tego trudnego połączenia. Ma to znamiona funkcjonowania w błędnym kole. Podsumowując: używanie substancji psychoaktywnych może nasilać stany lękowe, powodując paranoję, bezsenność i inne przykre objawy, które z kolei mogą prowadzić do nadużywania tych substancji i rozwoju uzależnienia. Aby przerwać ten niebezpieczny krąg, potrzebne jest specjalistyczne leczenie, obejmujące jednoczesną terapię obu problemów za pomocą psychoterapii oraz rozsądnie stosowanej, pod opieką lekarza psychiatry, farmakoterapii.
W skrócie:
Związek między alkoholem a zaburzeniami lękowymi
Jak lęk może prowadzić do uzależnienia?
Osoby zmagające się z przewlekłym lękiem i napięciem mogą sięgać po alkohol, narkotyki czy leki uspokajające, by na chwilę „uciec” od trudnych emocji. Po chwilowej uldze następuje jednak powrót stanów lękowych i napięcia, które znów skłaniają pacjenta do przyjęcia kolejnej dawki substancji. Co gorsza, w związku ze zmianą tolerancji na te środki, konieczne staje się ich systematyczne zwiększanie. Mamy więc do czynienia z błędnym kołem – długotrwałe używanie substancji nasila lęk i napięcie, tworząc uzależniający cykl, w którym potrzeba substancji staje się coraz silniejsza, a jej działanie coraz mniej skuteczne.
Jak uzależnienie może nasilać lęk?
Substancje psychoaktywne mogą wywoływać objawy przypominające zaburzenia lękowe, takie jak paranoja, bezsenność, niepokój i silny lęk. Ich nadużywanie może też prowadzić do powstawania tych stanów. Próby zaprzestania używania substancji psychoaktywnych mogą nasilać lęki i objawy odstawienne, co skłania do powrotu do nałogu. Długotrwałe stosowanie tych środków może również prowadzić do zaburzeń odżywiania, snu i innych trudności wynikających ze skutków ubocznych uzależnienia.
Jak alkohol wpływa na układ nerwowy?
Alkohol działa destrukcyjnie na układ nerwowy, zaburzając funkcje mózgu i komórek nerwowych. Prowadzi to do pogorszenia pamięci, koncentracji, koordynacji ruchowej i kontroli emocji. Doraźnie objawia się to spowolnieniem procesów myślowych, zaburzeniami równowagi i bełkotliwą mową. Długotrwałe picie może prowadzić do obumierania komórek mózgowych, uszkodzenia struktury mózgu, a nawet demencji i zwiększenia ryzyka chorób, takich jak choroba Alzheimera. Alkohol negatywnie wpływa też na układ nerwowy obwodowy, powodując neuropatie, drętwienie kończyn i bóle mięśni.
Dlaczego picie alkoholu nasila objawy lękowe
Picie alkoholu zakłóca równowagę neuroprzekaźników w mózgu, zwłaszcza dopaminy i serotoniny, co po początkowym uspokojeniu może prowadzić do niepokoju. Alkohol zwiększa poziom kortyzolu (hormonu stresu) i może odwodnić organizm, co dodatkowo pogarsza samopoczucie. Działa też na korę przedczołową, osłabiając kontrolę nad emocjami i zwiększając podatność na reakcje lękowe. Po dłuższym używaniu i odstawieniu alkoholu może wystąpić stan zwany kacem lękowym – silny niepokój, kołatanie serca, drażliwość, problemy ze snem i epizody paniki.
Terapeuta uzależnień
Kuba Marian MarcolZyskaj kontrolę nad swoim życiem już dziś! Rozpocznij swoją drogę do wolności od uzależnień. Nie czekaj, zacznij zmianę teraz!
Lęki i ataki paniki u osób uzależnionych
Lęk i ataki paniki u osób uzależnionych to częsty i złożony problem, który może być skutkiem samego uzależnienia lub przyczyną sięgania po substancje. Objawy to irracjonalny lęk, niepokój, duszności, drżenie i katastroficzne myśli. Nadużywanie alkoholu może prowadzić do nerwicy alkoholowej lub innych zaburzeń lękowych. W leczeniu kluczowe jest podejście kompleksowe – psychoterapia, farmakoterapia i wsparcie psychologiczne. Należy też uważać na ryzyko uzależnienia od leków stosowanych w leczeniu lęków.
Co robić w przypadku lęku i ataków paniki u osoby uzależnionej?
Szukaj profesjonalnej pomocy – często niezbędne jest wsparcie specjalistów: psychoterapeutów i psychiatrów. W leczeniu zaburzeń lękowych stosuje się psychoterapię psychodynamiczną lub psychoanalityczną, które pomagają dotrzeć do źródła problemu i go rozwiązać. W poważniejszych przypadkach konieczne może być leczenie farmakologiczne pod nadzorem psychiatry, aby opanować objawy lękowe. Podczas ataku paniki warto znaleźć spokojne, bezpieczne miejsce, skupić się na spokojnym oddechu — powolnym wdechu i wydechu.
Objawy lęku po alkoholu i w trakcie kaca
Objawy lęku po alkoholu, znane jako „hangxiety„, to nasilone uczucie niepokoju i lęku pojawiające się podczas kaca lub tuż po spożyciu alkoholu. Mogą obejmować kołatanie serca, drżenie, pocenie się, problemy z koncentracją, drażliwość oraz natrętne myśli. Długotrwałe nadużywanie alkoholu może prowadzić do poważniejszych zaburzeń, takich jak nerwica czy depresja alkoholowa.
Ataki paniki jako konsekwencja nadużywania alkoholu
Ataki paniki często są skutkiem nadużywania alkoholu. Mechanizm ich powstawania obejmuje m.in. zaburzenia równowagi neuroprzekaźników, odwodnienie i stres. Objawy, takie jak silny lęk, kołatanie serca, duszności i drżenie, są reakcją organizmu na toksyczne działanie alkoholu i jego wpływ na układ nerwowy. Długotrwałe picie może skutkować rozwojem zaburzeń lękowych i depresyjnych. W przypadku silnych lub nawracających ataków paniki należy skonsultować się ze specjalistą, by wykluczyć poważniejsze zaburzenia i zapobiec długofalowym konsekwencjom.
Co robić w przypadku ataków paniki:
- Pij dużo wody, aby nawodnić organizm.
- Daj sobie czas na odpoczynek i sen.
- Stosuj techniki relaksacyjne, takie jak głębokie oddychanie lub medytacja.
- W przypadku nasilonych lub nawracających objawów skonsultuj się z psychiatrą lub terapeutą uzależnień, aby uzyskać pomoc i wykluczyć inne zaburzenia.
Dlaczego alkohol nie jest lekarstwem na lęki?
Alkohol nie jest lekarstwem na lęk, ponieważ jedynie maskuje jego objawy, nie rozwiązując ich przyczyny. W dłuższej perspektywie pogłębia problemy, prowadząc do uzależnienia i nasilenia stanów lękowych. Jego działanie jest chwilowe, a skutki uboczne mogą obejmować odwodnienie, wzrost poziomu kortyzolu, zaburzenia elektrolitowe i chemiczne zmiany w mózgu, które nasilają niepokój. Zamiast przynieść ulgę, alkohol prowadzi do uzależnienia, które samo w sobie staje się dodatkowym źródłem stresu.
Dlaczego alkohol pogłębia lęk?
- Alkohol działa jako środek tłumiący, który chwilowo uspokaja układ nerwowy i może zmniejszać poczucie lęku. Jednak efekt ten jest krótkotrwały.
- Po ustąpieniu działania alkoholu lęk często wraca z większą intensywnością, co prowadzi do błędnego koła: osoba pije więcej, aby ponownie poczuć chwilową ulgę.
- Spożycie alkoholu może prowadzić do zwiększonego wydzielania kortyzolu – hormonu stresu, który dodatkowo nasila negatywne emocje.
- Alkohol zaburza równowagę neuroprzekaźników w mózgu, co zwiększa podatność na stres i negatywnie wpływa na funkcjonowanie układu nerwowego. Mogą się wówczas pojawić zaburzenia urojeniowe.
- Regularne spożywanie alkoholu jako sposobu na radzenie sobie z lękiem prowadzi do rozwoju uzależnienia psychicznego, a z czasem fizycznego. Uzależnienie samo w sobie staje się nowym źródłem lęku i stresu, pogłębiając istniejące problemy.
- Alkohol jest moczopędny i może prowadzić do odwodnienia, zaburzeń elektrolitowych oraz spadku poziomu cukru we krwi, co może wywoływać lub nasilać uczucie lęku.
Jakie alternatywy dla alkoholu można zatem stosować?
- Psychoterapia pomaga dotrzeć do przyczyn lęków i nauczyć zdrowych mechanizmów radzenia sobie z nimi.
- Jeśli występuje uzależnienie od alkoholu, konieczna jest profesjonalna terapia odwykowa. Może ona nauczyć pacjenta, jak z czasem pozbyć się kompulsywnych zachowań.
- W niektórych przypadkach lekarz może zalecić odpowiednie leki, ale ich przyjmowanie w połączeniu z alkoholem jest niebezpieczne i może nasilać skutki uboczne.
Uzależnienie a lęki – najczęściej zadawane pytania
Uzależnienie często towarzyszy zaburzeniom lękowym, przy czym obie te kwestie mogą wzajemnie się nasilać; lęk może prowadzić do sięgania po substancje lub zachowania jako formę radzenia sobie z trudnymi emocjami, a uzależnienie z kolei może generować nowe problemy i pogłębiać istniejący lęk, tworząc zaklęty krąg. Kluczowe jest szukanie pomocy specjalistycznej, która zajmie się obiema kwestiami równocześnie, aby przerwać ten cykl i przywrócić równowagę psychiczną.
Co to jest uzależnienie i czym są lęki?
Uzależnienie to stan, w którym organizm domaga się określonej substancji, np. alkoholu, leków, lub aktywności – np. hazardu, Internetu. Są to tzw. uzależnienia behawioralne, których brak wywołuje objawy fizyczne lub psychiczne, np. głód w uzależnieniach, czyli silną, natrętną potrzebę napicia się, zażycia jakiejś substancji psychoaktywnej lub kompulsywnego zachowania, jak np. hazard. Osoba uzależniona traci kontrolę nad swoim zachowaniem i nie jest w stanie zrezygnować z nałogu, nawet jeśli jest on szkodliwy dla jej życia.
Lęk to nieprzyjemne emocjonalne napięcie i niepokój, które mogą być związane z realnym zagrożeniem lub być wyolbrzymione. W przypadku zaburzeń lękowych objawy te są silne i długotrwałe, wpływając na codzienne funkcjonowanie.
Jak uzależnienie i lęk się wiążą?
Lęk może stać się przyczyną uzależnienia. Wiele osób doświadczających lęku sięga po substancje lub zachowania, by „uśmierzyć” negatywne emocje. Alkohol czy leki mogą dawać chwilową ulgę, ale w dłuższej perspektywie nasilają problem.
Uzależnienie może być także przyczyną lęku. Proces uzależnienia sam w sobie generuje lęk – osoba uzależniona może odczuwać niepokój związany z potrzebą zdobycia substancji, obawą przed konsekwencjami swojego zachowania, a także lęk przed utratą relacji czy pracy.
Czy lęk zawsze pojawia się po alkoholu?
Nie, lęk nie zawsze pojawia się po alkoholu, ale może zostać znacząco nasilony, zwłaszcza u osób uzależnionych lub cierpiących na istniejące zaburzenia lękowe, a także po spożyciu dużej ilości alkoholu. Lęk po alkoholu może mieć różne przyczyny – od fizycznych skutków kaca, takich jak odwodnienie i zaburzenia neuroprzekaźników, po psychologiczne: poczucie winy, wstyd czy nasilenie problemów psychicznych.
Jak odróżnić objawy lęku od zespołu abstynencyjnego?
Objawy lęku mogą przypominać łagodne objawy zespołu abstynencyjnego, jednak kluczowe są kontekst ich wystąpienia i dodatkowe symptomy. Lęk związany z uzależnieniem pojawia się przy próbie odstawienia substancji, podczas gdy „zwykły” lęk nie wiąże się z zaprzestaniem spożycia.
Objawy zespołu abstynencyjnego – takie jak drżenie, nudności, bezsenność, przyspieszone tętno czy potliwość – pojawiają się zazwyczaj w ciągu kilku godzin od odstawienia substancji. W ciężkich przypadkach mogą wystąpić także omamy, halucynacje, drgawki, a nawet delirium tremens, które wymagają natychmiastowej pomocy medycznej.
Według Międzynarodowej Klasyfikacji Chorób Psychicznych ICD-10 można wyróżnić różne rodzaje lęków:
- Zespół abstynencyjny (F10.3): Lęk towarzyszy innym objawom fizycznym i psychicznym po odstawieniu alkoholu – drżeniom, potom, pobudzeniu, zaburzeniom snu.
- Zaburzenia psychotyczne (F10.5): Lęk może występować jako element objawów psychotycznych – omamów, iluzji – pojawiających się w przebiegu zaburzeń poalkoholowych.
- Zespół uzależnienia alkoholowego (F10.2): Poczucie przymusu picia oraz trudności w kontrolowaniu spożycia alkoholu mogą wiązać się z występowaniem lęku.
- Zaburzenia poznawcze (F10.7): Lęk może towarzyszyć późno ujawniającym się zaburzeniom psychicznym po długotrwałym spożyciu alkoholu.
Uwaga! Diagnoza konkretnego kodu ICD-10 wymaga oceny lekarza lub specjalisty. Powyższa klasyfikacja pomaga w postawieniu właściwej diagnozy. Objawy lęku mogą mieć różne nasilenie – od niepokoju po silne ataki paniki – i mogą wymagać leczenia.
Kiedy szukać pomocy medycznej? Należy niezwłocznie skontaktować się z lekarzem jeśli pojawiają się silne objawy odstawienne – halucynacje, drgawki, wysokie ciśnienie lub nasilony niepokój.
Czy po terapii uzależnień lęki całkowicie ustępują?
Lęki po terapii uzależnień zazwyczaj nie znikają całkowicie, lecz można się nauczyć z nimi żyć i skutecznie je kontrolować. Terapia pomaga zrozumieć ich przyczyny oraz wypracować sposoby radzenia sobie z nimi, co przynosi ulgę, zmniejsza napięcie i pozwala odzyskać kontrolę nad życiem. Nawroty lęku są możliwe, ale zazwyczaj mają mniejsze nasilenie. Kluczem do sukcesu jest długofalowa praca nad sobą i troska o własne dobro.
Dlaczego lęk nie ustępuje całkowicie?
- Lęk i niepewność to naturalne elementy życia człowieka. Celem terapii jest oswojenie tych uczuć, a nie ich całkowite wyeliminowanie.
- Radzenie sobie z lękiem to proces wymagający czasu, cierpliwości i konsekwencji.
Jak terapia pomaga w radzeniu sobie z lękiem?
- Terapia rozwija świadomość własnych emocji, myśli i zachowań – również mechanizmów obronnych, które wpływają na codzienne funkcjonowanie.
- Leczenie uzależnienia pozwala przerwać błędne koło lęku i nałogu, a następnie uczy nowych umiejętności radzenia sobie z napięciem.
- Warto szukać własnych metod radzenia sobie z lękiem – poprzez aktywność, analizę sytuacji i działania zwiększające poczucie bezpieczeństwa.
- Terapia poznawczo-behawioralna jest jedną z najskuteczniejszych metod pracy z lękiem – pozwala zmieniać sposób myślenia i działania.
Co można zrobić, aby lepiej radzić sobie z lękiem po terapii?
- Kontynuować terapię indywidualną lub uczęszczać na grupy wsparcia – to wzmacnia motywację i rozwija nowe umiejętności.
- Regularnie praktykować techniki relaksacyjne – oddechowe, medytację, jogę, aktywność fizyczną.
- Dbać o zdrowie psychiczne i fizyczne – unikać nadmiernego stresu, odżywiać się zdrowo, wyznaczać realistyczne cele, odpoczywać.
To właśnie regularna praca nad sobą, aktywność fizyczna, zdrowa rutyna dnia oraz korzystanie ze wsparcia profesjonalistów i bliskich zwiększają szanse na trwałe poradzenie sobie z lękiem – bez potrzeby sięgania po alkohol.
