Leczenie uzależnienia od hazardu

Hazard, definiowany jako gry lub zakłady, w których stawką są pieniądze, staje się poważnym problemem, gdy przekształca się w patologiczne uzależnienie. Osoby uzależnione tracą kontrolę nad swoim życiem, angażując się w ryzykowne zachowania, które prowadzą do destrukcji ich zdrowia psychicznego, finansów oraz relacji z bliskimi. Wraz ze wzrostem dostępności gier hazardowych, społeczeństwo boryka się z nowym wyzwaniem w obszarze zdrowia publicznego. Skuteczne leczenie uzależnienia od hazardu wymaga zrozumienia jego neurobiopsychospołecznych korzeni oraz zastosowania zintegrowanych metod terapeutycznych, które pomagają pacjentom odzyskać kontrolę nad swoim życiem i unikać nawrotów choroby.

Co to jest hazard – definicja

W ustawie o grach hazardowych rozróżnia się cztery kategorie gier hazardowych:

• gry losowe (liczbowe, loterie pieniężne, loterie fantowe, gry cylindryczne, gry w karty i kości, bingo pieniężne i fantowe, loterie promocyjne i audiotekstowe)
• zakłady wzajemne (odgadywanie np. wyników sportowych)
• gry na automatach (pieniężne, rzeczowe, element losowości gry na urządzeniach)
• gry o niskich wygranych oraz totalizatory (wysokość wygranych zależy od sumy wpłaconych przez uczestników stawek)

Hazard – w języku polskim: „gry lub zakłady, w których stawką są pieniądze; ryzykowne przedsięwzięcie, którego wynik zależy od przypadku; dotyczy to zwłaszcza gier o pieniądze; ryzyko w grze, jak też narażanie się na niebezpieczeństwo (ryzykowanie)”.

Gambling – w języku angielskim niebezpieczeństwo, ryzyko.

Az-zahr – z języka arabskiego kostka, gra w kości..

Jeux d’argent – w języku francuskim synonim przypadku, trafu.

Niebezpieczna rozrywka - patologiczny hazard

„Wszystko jest trucizną i nic nie jest trucizną. Tylko dawka czyni truciznę - Paracelsus”.

Rozwój i dostępność gier hazardowych przyczynił się do powstania nowego zaburzenia czynnościowego, a tym samym zmian w obszarze zdrowia publicznego mierzącego się z uzależnieniem od hazardu. Zatem nie tylko fizyczna dawka leku czy narkotyku stanowi truciznę – stać się nią może również uzależniające zachowanie.

Wskazuje się, że jedną z przyczyn leżących u podstaw hazardu jest konsumpcjonizm. Jako społeczeństwo mamy duży dostęp do szeroko rozumianej różnorodności, w tym do dóbr materialnych i usług. Jesteśmy nastawieni na ciągłe podnoszenie jakości życia – pojawia się presja. Społeczeństwo szuka szybkich przyjemności i równie błyskawicznych efektów. Poszukuje się zachowań pozwalających rozładować napięcie i stres, przynoszące jednocześnie ulgę. W odpowiedzi na takie oczekiwania pojawia się hazard.

Hazard to problem

Uzależnienie od hazardu to nałóg nacechowany elementami rozrywki, ryzyka, rywalizacji i przypadku. Granie wiąże się z emocjami, z możliwością wygrania dóbr materialnych lub pieniężnych. Wszystkie te składowe nie są nacechowane przymusem, jednak jako uzależnienie uniemożliwiają normalne funkcjonowanie, są przyczyną zaburzeń psychicznych i fizycznych. Przypadek i pewne prawdopodobieństwo wygranej sprawiają, że nałogowy hazardzista bez opamiętania i w sposób destrukcyjny, wciąga się w patologiczny hazard i nie widzi, że konieczne jest leczenie uzależnienia.

Hazardoholizm to problem społeczny i prawny, a ze względu na złożoność zjawiska i jego powszechność – trudny do wyeliminowania z życia codziennego. Cechuje się nałogowym podejmowaniem zachowań, które ukierunkowane są na osiąganie przyjemności (granie kompulsywne).

Kiedy hazard staje się uzależnieniem?

Uzależnienie od hazardu to proces, który rozwija się stopniowo, dlatego trudno jest dostrzec alarmującą granicę, po której przekroczeniu pojawia się uzależnienie i problem. Dla każdego przypadku, proces wchodzenia w nałóg może się różnić czasem trwania i intensywnością uzależnienia. Istnieją czynniki (społeczne, psychologiczne) predysponujące uzależnionego do powstania patologicznego hazardu.

Hazard staje się rozrywką wpływającą na inne sfery życia: dom, życie rodzinne, praca zawodowa, finanse. Nałogowy hazardzista traci możliwość normalnego funkcjonowania i kierowania własnym życiem. Hazardziści zatracają się w uzależnieniu. Granie staje się przekleństwem – to, co kiedyś wydawało się niewinną zabawą, stało się przymusem i źródłem problemów. Patologiczny hazard pociąga za sobą przykre skutki dla rodziny i bliskich (kradzieże, zaciąganie długów, agresja).

Bezradność uzależnionego wobec nałogu, przytłaczające problemy finansowe, rozpad związków, utrata pracy i wiele innych przykrych konsekwencji sprawia, że u patologicznych hazardzistów wzrasta prawdopodobieństwo podejmowania się prób samobójczych. Zaburzenia osobowości i poczucie winy sprawia, że szybko pojawiają się myśli samobójcze.

Osoba uzależniona, która wpadła w szpony hazardu często nie chce poddać sie leczeniu uzależnienia. Gry hazardowe dają szanę zdobycia wielkiej wygranej. Ważne jest aby rodzina i znajomi pomogli przestać grać uzależnionemu oraz uświadomili mu problem.

Hazard - choroba i konieczność podjęcia leczenia uzależnienia

Hazard jako uzależnienie czynnościowe (behawioralne) – to choroba o podłożu neurobiopsychospołecznym, której rozwój warunkowany jest czynnikami:

• neurologicznymi,
• biologicznymi,
• psychologicznymi (trauma, cierpienie),
• środowiskowymi (presja społeczna, wysoka wygrana).

Uzależnienia psychiczne polegające na patologicznym zapotrzebowaniu na określone zachowania tj. hazard, mają podłoże psychiczne w przeciwieństwie do narkomanii/toksykomanii, czyli uzależnienia powstającego w oparciu o mechanizmy fizjologiczne. Natomiast w obydwu przypadkach występują podobne odczucia i doświadczenia osób uzależnionych. Zachowania osób dotkniętych uzależnieniem, ulegają stopniowemu rozpadowi:

• Używanie normalne.
• Nadużywanie.
• Używanie szkodliwe.
• Uzależnienie.

Dlatego zbiegają się tu również podejścia terapeutyczne względem osób uzależnionych od hazardu czy narkotyków.

Najważniejszym momentem w życiu każdej uzależnionej osoby, jest przyznanie się przed samym sobą (jak również przed najbliższymi) do bezsilności wobec nałogu. Od tego momentu może zacząć się leczenie uzależnienia od hazardu.

Kto może stać się hazardzistą?

Czynniki społeczne i psychologiczne to istotne elementy wpływające na rozwój uzależnienia od hazardu. Statystycznie, w hazardowy nałóg wpada więcej mężczyzn niż kobiet. Jednak to w przypadku kobiet obserwuje się szybsze tempo rozwoju zaburzenia (w tej grupie częściej występują zaburzenia psychiczne).

Od hazardu uzależniają się osoby młode i dorośli. Niezależnie od statusu, wykształcenia czy cech osobowości. Problem dotyczy szerokiego grona społeczeństwa, dlatego warto uświadamiać i edukować nie tylko młodzież. Problemy zawodowe, osobiste, zmiana sytuacji finansowej – to czynniki popychające do rozwoju niezdrowych zachowań.

Obserwuje się, że w życiu osób uzależnionych od hazardu, występuje nacisk zdobywania dóbr materialnych i pieniędzy, które utożsamia się z dobrem nadrzędnym. Ponadto, wzrasta prawdopodobieństwo rozwoju tego zaburzenia u osób, które zetknęły się z hazardem w domu rodzinnym (np. uzależniony od grania rodzic).

Determinanty rozwoju uzależnienia od hazardu:

• potrzeba kreowanie wizerunku i cech społecznych (atrakcyjność, pożądanie, bogactwo, respekt),
• brak pieniędzy (zetknięcie z ubóstwem),
• rozwód rodziców,
• dysfunkcje w rodzinie (w tym hazard),
• choroba bliskich (rodziców).

Cechy osobowościowe i społeczne hazardzisty

Uzależnienie od hazardu, wbrew opinii wielu osób, nie dotyka tylko osób słabych, uległych, bez silnej woli. Psychologia określa czynniki wzmacniające ryzyko hazardoholizmu:

• dążenie do przyjemności z jednoczesnym unikaniem przykrych sytuacji (nastawienie hedonistyczne),
• brak umiejętności radzenia sobie z codziennymi problemami (unikanie, brak woli, obniżona odporność na stres),
• zrzucanie obowiązku rozwiązywania problemów na innych (unikanie bliskich więzi, impulsywność),
• osobowość niedojrzała społecznie i psychicznie (zaniżona wytrwałość, dążenie do szybkiej nagrody),
• dysfunkcja w zaspokojeniu potrzeb uznania i szacunku,
• zaniżone poczucie własnej wartości, prowadzące do destrukcyjnych zachowań jako sposobu radzenia sobie z sytuacją,
• brak poszanowania dla potrzeb bliskich/otoczenia, narzucanie swojej woli,
• obniżona zdolność respektowania prawa, ograniczeń społecznych,
• brak konsekwencji swoich czynów, kierowanie się wewnętrzną potrzebą/przymusem,
• brak bezinteresowności,
• postawa wrogości wobec otoczenia, norm,
• tendencja do wyróżniania się na tle innych ludzi,
• fantazjowanie o bogactwie, o lepszym życiu,
• zachowania destrukcyjne w sferze zawodowej, prywatnej (rodzinnej).

Leczenie uzależnienia od hazardu: jak zacząć?

Uzależnienie to choroba wymagająca leczenia. Nałóg skutecznie uniemożliwia normalne funkcjonowanie, dlatego istotne jest poddanie się procesowi terapii.

Leczenie osoby uzależnionej skupia się na tym, aby:

• zachować abstynencję,
• nauczyć się nowych mechanizmów radzenia sobie z problemami,
• żyć bez hazardu.

Proces leczenia uzależnienia od hazardu - leczenie uzależnienia w ośrodku

• Terapia indywidualna i grupowa
• Uświadomienie problemu (czym jest hazard, edukacja),
• Określenie przejawów występujących u uzależnionego (przyznanie się do problemu),
• Wsparcie najbliższych, znajomych, terapeutów, otoczenia, grupy osób borykających się z podobnymi doświadczeniami (grupa wsparcia),

Każdy krok na terapeutycznej drodze, prowadzi do uzdrowienia – do życia bez uzależnienia. Praca nad osobą uzależnioną obejmuje poszczególne etapy, które wnoszą do procesu ozdrowienia wiele informacji o pacjencie i jego sytuacji. Uzależniony musi włożyć dużo pracy w zrozumienie swojego problemu, a terapeuci na każdym etapie wspomagają ten proces:

Etap 1 - doprowadzenie do rozpoznania patologicznego hazardu

• Edukacja pacjenta (rozmowa, praktyka)
• Zrozumienie istoty uzależnienia, konsekwencji
• Pojawianie się emocji tj.: złość, bunt, agresja, oburzenie

Etap 2 - leczenie hazardu

• Elementy terapii, dalsza edukacja pacjenta
• Próby przyznania się uzależnionego do problemu (uświadomienie)
• Próba samodzielnej walki z nałogiem, incydenty abstynencji

Etap 3

• Elementy terapii, aktywne przygotowanie się pacjenta do procesu, uzależniony przyznaje gotowość do leczenia
• Istotne wsparcie bliskich
• Porażki to okazja do poznania problemu uzależnienia
• Możliwa pozorna chęć wyzdrowienia (obietnica złożona rodzinie, brak konsekwencji)

Etap 4

• Pełne zrozumienie nałogu i chęć korzystania z pomocy
• Jeszcze większe wsparcie ze strony terapeutów i najbliższych
• Wypracowanie innych mechanizmów obronnych, radzenie sobie z emocjami

Etap 5

• Utrwalanie zmian
• Sens zmiany
• Próba zrozumienia siebie, swoich doświadczeń, przeżyć, emocji

Etap 6

• Zapobieganie nawrotom choroby i znalezenie innych sposobów spędzania wolnego czasu
• Akceptowanie porażek, radzenie sobie z trudnościami
• Wiara w sens terapii, wsparcie, praca nad samym sobą i chęć dalszej nauki, otwartość na pomoc

Terapia uzależnień w ośrodku: jak to wygląda?

Leczenie w ośrodku leczenia uzależnień skupia się integracyjnej psychoterapii – pomocy ze strony terapeutów i specjalistów. W leczeniu patologicznego hazardu stosuje się podobne metody jak dzieje się to w przypadku innych uzależnień takich jak alkoholizm czy narkomania. Wyjaśnia się sposoby dotychczasowego funkcjonowania i złożoności problemu jakim jest uzależnienie.

Terapia w prywatnym ośrodku skupia się na przystosowaniu pacjenta do życia w abstynencji i wykształceniu w nim umiejętności utrzymania postanowienia. Osoby uzależnione, wspierane procesem terapeutycznym zauważają sens życia bez hazardu. Zatem leczenie hazardu ma sprawić, że powrót do normalnego funkcjonowania jest możliwy i satysfakcjonujący.

Osoby uzależnione od hazardu mogą borykać się również ze współistniejącymi zaburzeniami lub schorzeniami. Terapia w ośrodku uwzględnia indywidualną sytuację pacjenta, jego zasoby, deficyty, dotychczasowe relacje, doświadczenia, sytuację społeczną i rodzinną, jak również potrzeby.

Czy jestem hazardzistą? Test

Aby ocenić, czy masz problem z hazardem, możesz zrobić prosty test autodiagnostyczny, oparty na pytaniach dotyczących Twojego zachowania związanego z hazardem. Odpowiedz "tak" lub "nie" na poniższe pytania:

1. Czy zdarzało Ci się tracić pojęcie o czasie podczas gry w hazard?

2. Czy często myślisz o hazardzie, planujesz kolejne gry lub wspominasz przeszłe wygrane?

3. Czy zdarzyło Ci się pożyczać pieniądze na hazard lub mieć długi związane z grą?

4. Czy ukrywasz swoje zachowania hazardowe przed rodziną lub przyjaciółmi?

5. Czy hazard wpływa na Twoje relacje rodzinne, pracę lub inne ważne aspekty życia?

6. Czy próbowałeś zmniejszyć lub zaprzestać gry w hazard, ale nie udało Ci się?

7. Czy zdarza Ci się grać w hazard, aby uciec od problemów, stresu lub złego nastroju?

8. Czy po przegranej masz silne pragnienie, aby jak najszybciej odzyskać stracone pieniądze poprzez dalszą grę?

9. Czy zdarza Ci się grać dłużej, niż planowałeś, mimo wcześniejszych postanowień?

10. Czy czujesz się niespokojny lub podenerwowany, gdy nie możesz grać w hazard?

Jeśli odpowiedziałeś "tak" na większość z tych pytań, możesz mieć problem z hazardem. W takim przypadku warto skonsultować się z profesjonalistą, aby uzyskać pomoc i wsparcie. Specjaliści w dziedzinie uzależnień mogą pomóc w ocenie sytuacji i zaproponować odpowiednie metody leczenia.

FAQ

Hazardzista - kto to taki?

Hazardzista to osoba, która regularnie angażuje się w gry hazardowe, takie jak zakłady sportowe, gry kasynowe, loterie czy gry na automatach. Hazardziści ryzykują swoje pieniądze w nadziei na wygraną, jednak często prowadzi to do strat finansowych. W przypadku patologicznych hazardzistów, ich zachowanie staje się kompulsywne i destrukcyjne, co wpływa negatywnie na ich życie osobiste, zawodowe oraz zdrowie psychiczne. Osoba uzależniona od hazardu traci kontrolę nad swoim zachowaniem, nie jest w stanie przestać grać mimo negatywnych konsekwencji i coraz częściej poszukuje nowych sposobów na zdobycie środków na dalszą grę. Hazardziści często zaciągają długi, mogą uciekać się do oszustw lub kradzieży, aby zdobyć pieniądze na hazard. W skrajnych przypadkach uzależnienie prowadzi do problemów rodzinnych, utraty pracy, a nawet prób samobójczych. Hazardzistą może stać się każda osoba, niezależnie od wieku, płci czy statusu społecznego, choć badania wskazują, że mężczyźni są bardziej narażeni na rozwój tego uzależnienia. Hazardziści często zmagają się z problemami emocjonalnymi, takimi jak stres, lęk czy depresja, które próbują łagodzić poprzez grę.

Jak pomóc osobie uzależnionej od gier hazardowych?

Pomoc osobie uzależnionej od hazardu wymaga delikatności, empatii i odpowiednich działań. Warto rozpocząć od szczerej rozmowy, wyrażając swoje obawy w sposób nieosądzający. Edukacja na temat uzależnienia od hazardu i jego konsekwencji jest kluczowa, by osoba uzależniona zrozumiała problem. Zachęcanie do poszukiwania profesjonalnej pomocy, takiej jak terapia indywidualna czy grupowa, może znacząco wspierać proces zdrowienia.

Wsparcie bliskich jest niezwykle ważne, dlatego warto uczestniczyć w spotkaniach rodzinnych i grupach wsparcia. Pomoc w zarządzaniu finansami, na przykład poprzez kontrolę nad kontami bankowymi, może ograniczyć dostęp do środków na hazard. Zachęcanie do rozwijania nowych zainteresowań i zdrowych nawyków również może być korzystne w procesie leczenia.

Działania te wymagają cierpliwości i wyrozumiałości, ale mogą znacząco pomóc osobie uzależnionej w przezwyciężeniu nałogu i powrocie do normalnego życia.

Ile trwa odwyk od hazardu?

Odwyk od hazardu trwa różnie w zależności od indywidualnych potrzeb pacjenta. Proces obejmuje kilka etapów, od wstępnej oceny przez intensywną terapię stacjonarną, która może trwać od 30 do 90 dni, po terapię ambulatoryjną trwającą kilka miesięcy lub dłużej. Wsparcie długoterminowe, takie jak grupy Anonimowych Hazardzistów, może trwać przez wiele lat, pomagając utrzymać zdrowe nawyki i zapobiegać nawrotom.

Ile kosztuje leczenie od hazardu?

Koszt leczenia uzależnienia od hazardu zależy od kilku czynników, takich jak rodzaj terapii, czas trwania oraz lokalizacja ośrodka. Terapia ambulatoryjna zazwyczaj kosztuje od 100 do 300 zł za sesję, przy czym sesje mogą odbywać się raz lub kilka razy w tygodniu. Pobyt w prywatnym ośrodku terapeutycznym może kosztować od 3000 do 15 000 zł miesięcznie, w zależności od standardu i oferowanych usług. Grupy wsparcia, takie jak Anonimowi Hazardziści, często działają na zasadzie dobrowolnych datków, co sprawia, że są bardziej dostępne finansowo. Koszty najlepiej sprawdzić bezpośrednio w wybranym ośrodku lub u terapeuty.

Dlaczego hazard w Polsce jest zabroniony?

Przede wszystkim chodzi o ochronę społeczeństwa przed negatywnymi skutkami hazardu, takimi jak uzależnienia, które mogą prowadzić do poważnych problemów zdrowotnych, społecznych i finansowych.

Państwo chce także zapobiegać przestępstwom finansowym, takim jak pranie brudnych pieniędzy, które mogą być związane z niekontrolowanym hazardem. Ograniczenia mają również na celu ochronę młodzieży przed dostępem do gier, które mogą negatywnie wpływać na ich rozwój.

Regulacje pozwalają państwu kontrolować rynek gier hazardowych, zapewniając przejrzystość i uczciwość w działalności hazardowej, co również generuje dochody budżetowe poprzez podatki i opłaty licencyjne.

Więcej informacji znajdziesz w ustawie o grach hazardowych z 2009 roku, która dokładnie określa zasady i ograniczenia dotyczące działalności hazardowej w Polsce.

Jakie są objawy uzależnienia od hazardu?

Objawy uzależnienia od hazardu obejmują obsesyjne myślenie o grze, potrzebę zwiększania stawek, trudności w ograniczaniu lub zaprzestaniu gry, a także grę w celu ucieczki od problemów. Charakterystyczne jest również poczucie przymusu hazardowego grania, co oznacza, że osoba czuje silną, nieodpartą potrzebę kontynuowania gry mimo negatywnych konsekwencji. Osoba uzależniona często kłamie na temat swojego zaangażowania w hazard, ryzykuje relacje i pracę, zaciąga długi, a mimo to nie jest w stanie przestać grać.

Ile procent ludzi wychodzi z hazardu?

Około 20% do 50% osób uzależnionych od hazardu, które podejmują leczenie, jest w stanie osiągnąć trwałą poprawę i wyjść z nałogu. Skuteczność leczenia zależy od wielu czynników, takich jak motywacja do zmiany, dostęp do wsparcia i zasobów terapeutycznych oraz występowanie współistniejących zaburzeń psychicznych, takich jak depresja czy lęk​ (GoodTherapy)​​ (Addiction Treatment Prescott)​.

Proces wyjścia z uzależnienia od hazardu jest złożony i wymaga zaangażowania oraz cierpliwości. Wiele osób przechodzi przez nawroty, zanim osiągną trwałą abstynencję, co jest częścią procesu zdrowienia. Regularne uczestnictwo w terapii, wsparcie rodziny i grup wsparcia, takich jak Anonimowi Hazardziści, może znacząco zwiększyć szanse na sukces​ (Lantana Recovery)​.

---

Źródła:

Patologiczny hazard – wyjść z uzależnienia, 2012, str. 31-61Prace instytutu Profilaktyki Społecznej i Resocjalizacji; Monika Załuga;
https://docplayer.pl/3720401-Patologiczny-hazard-wyjsc-z-uzaleznienia.html

Dz. U. 2009 Nr 201 poz. 1540 U S T AWA z dnia 19 listopada 2009 r. o grach hazardowych; Opracowano na podstawie t.j. Dz. U. z 2020 r. poz. 2094:
https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/download.xsp/WDU20092011540/U/D20091540Lj.pdf

Uzależnienia behawioralne i zachowania problemowe młodzieży, rozdz. 1 (str.15-29), 2014r.; Katedra Zdrowia Publicznego Instytutu Nauk o Rodzinie i Pracy Socjalnej; Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II; Wydawnictwo Uniwersytetu Kazimierza Wielkiego Bernadeta Lelonek-Kuleta:
https://depot.ceon.pl/bitstream/handle/123456789/7064/Uzaleznienia_behawioralne_podstawy_teoretyczne.pdf?sequence=3&isAllowed=y

Zaangażowanie w hazard – młodzieży gimnazjalnej i ponadgimnazjalnej. Diagnoza zjawiska i jego wybranych uwarunkowań; Wydawnictwo Uniwersytetu Kazimierza Wielkiego, Wydanie publikacji współfinansowane ze środków Funduszu Rozwiązywania Problemów Hazardowych, będących w dyspozycji Ministra Zdrowia, ISBN 978-83-8018-060-4