Leczenie narkomanii (uzależnienia od narkotyków)

Narkomania to choroba przewlekła, złożona i przebiegła. Narkotyki zmieniają sposób funkcjonowania mózgu. Poczucie kontroli i dobrowolność przyjmowania narkotyków, zmienia się bardzo szybko. Za „niewidzialną” w początkowej fazie granicą, kryje się degeneracja ośrodkowego układu nerwowego i zakłócenia samokontroli. Pojawia się uzależnienie i konieczne jest leczenie narkomanii.

Czym jest narkomania?

Narkomania:
gr. nárkē ‘odurzenie’,
manía ‘szaleństwo’.

W najprostszym ujęciu, narkomania to rodzaj uzależnienia od substancji chemicznej – narkotycznej (np. amfetaminy, kokainy, LSD, meskaliny). Narkotyk charakteryzując się podobną budową chemiczną do organicznych związków chemicznych występujących w ciele człowieka, wpływa na działanie neuroprzekaźników i pobudza aktywność mózgu. Narkotyki zawierają substancje psychoaktywne, a ich nadużywanie powododuje konieczność zapisania się na leczenie narkomanii.

Narkomania, to taki sposób stosowania substancji psychoaktywnych, który powoduje konkretne szkody zdrowotne zarówno somatyczne, jak i psychiczne. Jako uzależnienie zostało sklasyfikowane w kodzie ICD-10 Międzynarodowej Klasyfikacji Chorób i Przyczyn Zgonów (International Classification of Diseases)..

Narkomania, a prawo

Zdolność przenikania określonych substancji i ich oddziaływanie na ośrodkowy układ nerwowy (mózg) determinuje rozszerzenie definicji uzależnienia od substancji narkotycznej o termin substancja psychoaktywna.

Pojęcie substancji psychoaktywnej obejmuje zarówno środki legalne:

• alkohol, nikotyna, określona grupa leków, kofeina

oraz nielegalne – obwarowane prawnie:

• m.in. amfetamina, kokaina, heroina, LSD

Polskie prawo objaśnia (na podstawie Dz.U. z 2005 r. Nr 179, poz. 1485 w ustawie z dnia 29 lipca 2005 r. o przeciwdziałaniu narkomanii), czym jest narkomania: „stałe lub okresowe używanie w celach innych niż medyczne: środków odurzających, substancji psychotropowych, środków zastępczych lub nowych substancji psychoaktywnych, w wyniku czego może powstać lub powstało uzależnienie od nich”.

W ustawie wyjaśniono również pojęcia tj. substancja psychotropowa, środek odurzający czy środek zastępczy.

Substancje psychoaktywne - jak działają narkotyki?

Stosowane zamiennie pojęcia: narkotyk, używka, substancja psychoaktywna czy środek odurzający, mogą być przyjmowane w różnej postaci (połykane, wdychane, palone, wstrzykiwane), ale mają jeden wspólny mianownik – zmieniają człowieka.

Wywołują u uzależnionej już osoby stan euforii i pozornej radości, a z czasem niebezpieczny wzrost tolerancji na narkotyk.

Kryteria podziału narkotyków, pod względem oddziaływania na psychikę:

• typ pobudzający: nienaturalne pobudzenie układu nerwowego, poprawa samopoczucia i sprawności intelektualnej, wzmożona wrażliwość na bodźce np. amfetamina, fenmettrazyna, kokaina, metylofemidan,
• typ uspakajający: znoszą poczucie lęku i niepewności (tłumią stres), wywołują „odurzenie”, rozluźniają mięśnie, działają przeciwbólowo np. barbiturany, benzodiazepiny, opiaty – np. morfina, heroina,
• typ halucynogenny: zmiana postrzegania i świadomości, złożone i szybko po sobie następujące halucynacje, barwne wizje np. marihuana, haszysz, LSD, psylocybina, grzyby halucynogenne.

Narkotyki kiedyś

Narkotyki były znane i stosowane przez człowieka od wieków, pozyskiwane z roślin o właściwościach narkotycznych. Były stosowane w celach medycznych, społecznych, w obrzędach religijnych jako stymulant, medykament, środek upośledzający uczucie głodu czy pragnienia. Jednak ich praktyczne zastosowanie kiedyś, nie ma nic wspólnego z problemem narkomani dziś.

Początkowo termin „narkomania” był stosowany do określenia nałogu powstałego w wyniku zażywania środków z określonej grupy farmakologicznej. Z biegiem lat, pojęcie to ewoluowało, nabrało szerszego znaczenia, a stan uzależnienia stał się problemem XXI wieku.

Narkotyki dziś

National Institute on Drug Abuse przedstawił kilka powodów, dla których ludzie zaczynają sięgać po narkotyki. Jest nimi m.in.:

• „chęć czucia się dobrze” - potrzeba przyjemności, uczucia „odurzenia”,
• „chęć poczucia się lepiej” - możliwość złagodzenia stresu, napięcia, potrzeba zapomnienia o problemach,
• „chęć zrobienia lepiej” - poprawa wydajności, myślenia, bycia bardziej produktywnym,
• „chęć poznania” - ciekawość, lęk i presja rówieśników, eksperymentowanie.

Narkomania ma charakter wielowymiarowy:

• jest problemem społecznym, dlatego od lat prowadzona jest na całym świecie działalność profilaktyczna i edukacyjna,
• jest problemem zdrowotnym, gdyż jest uzależnieniem i prowadzi do rozwoju wielu innych chorób, wymaga podjęcia stanowczych działań,
• jest problemem prawnym, ponieważ związana jest z zagrożeniem kary za czyn zabroniony (przestępczość narkotykowa).

Problem narkomanii dziś wygląda inaczej niż np. w latach 90-tych ubiegłego wieku, ale w dalszym ciągu stanowi zagrożenie i wymaga skutecznej interwencji. Coraz młodsze osoby sięgają po narkotyki i swoją inicjacją narkotykową przekraczają t.zw. „granicę bezpieczeństwa” osiągając ją już w wieku 13-14 lat.

Należy zintensyfikować działania profilaktyczne w zakresie zagrożenia jakie niesie ze sobą kontakt z narkotykami oraz skutecznie docierać do osób, które są na granicy uzależnienia. Odpowiednio wczesna interwencja sprawi, że nie będzie konieczne leczenie narkomanii.

Fazy uzależnienia od narkotyków

Uzależnienie (jako proces) to patologiczna, bardzo silna stymulacja części mózgu zwanej układem nagrody, odpowiedzialnej za odczuwanie przyjemności. O ile podstawowe pragnienia ludzkie, polegają na zaspokojeniu naturalnych potrzeb takich jak np. jedzenie – o tyle narkotyki zaburzają rytm funkcjonowania układu nagrody i przejmują nad nim kontrolę.

Pod wpływem narkotyków układ nerwowy jest bombardowany bodźcami o sile wielokrotnie wyższej niż jakiekolwiek bodźce naturalne. Osoba uzależniona wywołuje u siebie zjawisko tolerancji na określone (wzrastające z czasem) dawki narkotyku i wpada w stan uzależnienia: przymusu przyjmowania substancji uzależniającej oraz braku możliwości funkcjonowania „normalnie”, bez narkotyku. Narkomania sieje spustoszenie w organizmie ludzkim i prowadzi do trwałych zmian.

Fazy uzależnienia od narkotyków:

Etap 1 - Eksperymentowanie

Początki poznawania nowych specyfików w postaci narkotyku, nie zawsze prowadzi do uzależnienia, ale mieści się w pojęciu szkodliwego używania. Eksperymentowanie z narkotykami, jest uważane za pierwszy etap w drodze do uzależnienia. Tutaj pojawia się motyw poznawczy, szukanie odpowiedzi na pytanie „jak to jest?” (dotyczy to w szczególności osób młodych).

Kluczem do dalszych etapów i związanego z tym zagrożenia są m.in. predyspozycje osobowościowe zażywającego, stan emocjonalny, wpływ otoczenia, pojawiające się problemy i zmiany w sferze prywatnej czy zawodowej.

Etap 2 - Zażywanie

Przekraczając próg eksperymentowania, wchodzimy w etap rozpoznania i praktykowania. Osoba zażywająca wie już „jak to jest”, osiąga przyjemność z osiąganego stanu, stosuje używki z pewną regularnością.

Narkotyki pojawiają się w towarzystwie (nierzadko nowo poznanych osób), pojawiają się zmiany zachowania (oczekiwane lub niekontrolowane), a sam etap cechuje postawa wyparcia potencjalnego problemu „mnie to nie dotyczy”.

Etap 3 - Nadużywanie/Ryzykowne używanie

Stadium nadużycia charakteryzuje się pewnego rodzaju podporządkowaniem narkotyku do życia codziennego. Osoba nadużywająca poświęca znaczną ilość czasu na zdobywanie i przyjmowanie substancji. Pojawiają się problemy w życiu zawodowym, prywatnym, w szkole. To etap pierwszych objawów odstawiennych (zespół abstynencyjny) i patologicznego kłamstwa.

Nadużywanie nie wiąże się bezpośrednio z przedawkowaniem (choć mogą pojawić się pierwsze incydenty), ale związane jest z cyklicznym użyciem i wynikającymi z tego konsekwencjami. Pojawia się psychiczny głód (zaburzony układ nagrody w mózgu), a biologiczna potrzeba wymusza zażywanie dla przyjemności.

Etap 4 - Uzależnienie

Utrzymanie się etapu 3 i ciągły kontakt z narkotykiem, prowadzi do etapu uzależnienia – zażywanie pomimo negatywnych konsekwencji, ryzyka zdrowotnego (psychicznego i fizycznego), silna potrzeba i fizyczny przymus brania.

Pojawiają się trudności w kontrolowaniu zachowania, incydenty przedawkowania, paranoje, psychozy narkotyczne, depresja, próby samobójcze. Organizm jest wycieńczony, a uzależniona osoba nie radzi sobie z problemem. To etap, w którym narkotyki są codziennością i normą, a ich zdobycie sięga poziomu „za wszelką cenę”. W tym momencie należy zacząć leczenie uzależnienia od narkotyków.

Jak leczyć uzależnienie od narkotyków?

Jeżeli osoba uzależniona od narkotyków nie zareaguje w porę i nie podejmie zdecydowanych kroków zrywając z nałogiem – podjęcie się leczenia i odcięcie od dotychczasowego środowiska, to jedyna i skuteczna metoda na wyjście z uzależnienia narkotycznego.

Najważniejszym krokiem jest przyznanie się do nałogu przed samym sobą i poproszenie o pomoc specjalisty. Ważną rolę odgrywają również najbliższe osoby, rodzina, przyjaciele, znajomi.

Niepubliczne i publiczne zakłady opieki zdrowotnej (ośrodki prywatne, placówki stacjonarne i ambulatoryjne) oferują pomoc osobom uzależnionym. Leczenie uzależnienia opiera się głownie na terapii uzależnień, podczas której dużą rolę odgrywa dorbry terapeuta.

Terapia narkotykowa i inne metody leczenia uzależnienia od narkotyków

Wyróżnia się dwie główne metody postępowania do drodze leczenia narkomanii:

• Metody psychospołeczne: społeczność terapeutyczna (terapia, trening, zajęcia grupowe), psychoterapia poznawczo–behawioralna (ang. CBT), zarządzania przypadkiem (ang. case management),
• Leczenie farmakologiczne: detoksykacja, leczenie substytucyjne (program terapii zastępczej).

Osoba uzależniona i nadużywająca poddawana jest opiece w ujęciu holistycznym. Metody i sposób leczenia dobierane są odpowiednio do potrzeb każdego pacjenta podczas terapii uzależnień.

Nie bez znaczenia pozostaje wsparcie i opieka instytucji po odbytym leczeniu narkomanii (postrehabilitacja) oraz ograniczenie ryzyka skutków zdrowotnych (choroby) i społecznych (wykluczenie, bezdomność).

Czy jestem narkomanem? Odpowiedz na te 6 pytań i dowiedz sie czy potrzebujesz terapii uzależnień

Pomóż sobie w walce z nałogiem. Odpowiedz zgodnie z prawdą na 6 poniższych pytań, zaznaczając odpowiedź TAK lub NIE:

1. Czy myślisz, że możesz mieć problem z narkotykami? TAKNIE
2. Czy próbowałeś przestać lub kontrolować branie? TAKNIE
3. Czy kiedykolwiek kłamałeś w odpowiedzi na pytania: co lub ile bierzesz? TAKNIE
4. Czy twoje wyniki w pracy lub w szkole kiedykolwiek ucierpiały z powodu brania? TAKNIE
5. Czy myśl o tym, że zabraknie Ci narkotyku wzbudza w Tobie strach/lęk? TAKNIE
6. Czy stawiałeś kupno narkotyku przed swoimi zobowiązaniami finansowymi? TAKNIE

Jeśli zaznaczyłeś odpowiedź TAK na choćby jedno z powyższych pytań, zgłoś się do najbliższego punktu opieki dla osób z uzależnieniem od narkotyków i daj sobie pomóc. Prywatny Ośrodek Leczenia Uzależnień to idealne miejsce w walce z nałogiem.

Leczenie uzależnienia od narkotyków w ośrodku

Prywatny Ośrodek Leczenia Uzależnień wspiera pacjentów w pełni zindywidualizowanymi metodami leczenia. Ośrodek gwarantuje poczucie bezpieczeństwa, a warunki wspierają proces rekonwalescencji i leczeniu narkomanii.

Programy obejmują psychoterapię indywidualną oraz terapię grupową. Metody leczenia odbywają się przy wsparciu specjalistów i praktyków (psychologów, terapeutów, lekarzy).

Droga do uzdrowienia wymaga podporządkowaniu się zasadom panującym w ośrodku. Terapia zawiera elementy edukacji, analizy, motywacji i nauki życia „bez brania”.

Terapia narkotykowa sprawia, że chory nie widzi już konieczności zażywania substancji odurzających. Konieczne jednak jest zachowanie całkowitej abstynencji.

---

Źródła:

Europejskie Centrum Monitorowania Narkotyków i Narkomanii, Europejski raport Narkotykowy - Tendencje i osiągnięcia 2013:
https://www.emcdda.europa.eu/system/files/publications/964/TDAT13001PLN2_rev.pdf

World Health Organization - Management of substance Abuse, Drugs, publications:
https://www.who.int/substance_abuse/publications/drugs/en/
https://www.unodc.org/documents/prevention/standards_180412.pdf

American Psychiatric Association, Addiction and Substance Use Disorders, What Is a Substance Use Disorder?:
https://www.psychiatry.org/patients-families/addiction/what-is-addiction

National Institute on Drug Abuse – NIDA; Addiction Science, About Addiction Science:
https://www.drugabuse.gov/drug-topics/addiction-science

Krajowe Biuro Do Spraw Przeciwdziałania Narkomanii, O narkotykach i narkomanii, Profilaktyka i leczenie, Narkotyki:
https://www.kbpn.gov.pl/portal?id=112184

Internetowa poradnia dla osób zagrożonych uzależnieniem, uzależnionych i ich bliskich, Krajowe Biuro ds. Przeciwdziałania Narkomanii:
https://www.narkomania.org.pl/czytelnia/od-inicjacji-do-uzaleznienia-etapy-kontaktu-z-narkotykiem/

Pismo PG Forum Społeczności Akademickiej, Numer 6 (czerwiec) 1997, 6/97, Część 1, Narkotyki - produkty natury, prof. dr hab. Aleksander Kołodziejczyk:
https://www.cri.agh.edu.pl/kadra/bip/44/narkotyk.htm
https://pg.edu.pl/pismo/1997r/-/asset_publisher/uzeOgRqr9ffx/content/numer-6-czerwiec-1997

Dziennik Ustaw Rzeczpospolitej Polskiej: Warszawa, dnia 29 maja 2018 r. Poz. 1030 OBWIESZCZENIE MARSZAŁKA SEJMU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ z dnia 10 maja 2018 r. w sprawie ogłoszenia jednolitego tekstu ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii:
http://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/download.xsp/WDU20180001030/O/D20181030.pdf

Dziennik Ustaw Rzeczpospolitej Polskiej: Warszawa, dnia 18 listopada 2015 r. Poz. 1916 Ustawa z dnia 11 września 2015 r. o zdrowiu publicznym:
http://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/download.xsp/WDU20150001916/O/D20151916.pdf

Encyklopedyczna definicja słowa narkomania:
https://encyklopedia.pwn.pl/haslo/narkomania;4009269.html

Neurobiologiczne podstawy uzależnienia od narkotyków, Bogdan Szukalski Zakład Neurochemii Instytutu Psychiatrii i Neurologii, Warszawa:
https://ptfarm.pl/pub/File/Farmacja%20Polska/2009/9/11%20%20Neurobiologiczne%20podstawy.pdf

Zaburzenia psychiczne i zaburzenia zachowania związane z używaniem substancji psychoaktywnych. Systemy diagnostyczne, klasyfikacje, terminologia, Bogusław Habrat - Zespół Profilaktyki i Leczenia Uzależnień Instytutu Psychiatrii i Neurologii w Warszawie; tom 7, nr 2, 75–81 2010 Via Medica Akademia „Psychiatrii” ISSN 1732–9841

Raport o stanie narkomanii w Polsce 2019 rok i 2018 rok, Publikacja finansowana przez Krajowe Biuro do Spraw Przeciwdziałania Narkomanii w ramach umowy Grant Agreement 2019 z EMCDDA

Narkomania spojrzenie wielowymiarowe, Akademia Humanistyczna im. Aleksandra Gieysztora, Redakcja naukowa Mariusz Jędrzejko, Recenzja naukowa prof. zw. dr hab. n. med. Józef Kocur Konsultacja medyczna dr n. med. Anna Nitka, dr n. med. Jerzy Janiszewski Konsultacja biologiczna prof. zw. dr hab. n. biolog. Krzysztof Jędrzejko, Pułtusk–Warszawa 2009:
https://www.cps.edu.pl/pub/cms/files/77/m._jedrzejko_narkomania_-_spojrzenie_wielowmiarowe.pdf