Leczenie uzależnienia od dopalaczy

Dopalacze - co to jest?

Dopalacze (inaczej): środki zastępcze, paranarkotyki, narkotyki rekreacyjne, narkotyki projektowane, środki imitujące narkotyki, research chemicals.

Dopalacze to grupa nowych substancji psychoaktywnych (NSP), mieszanek pochodzenia naturalnego i syntetycznego, wywołująca deklarowane – pozytywne odczucia, tj. euforia, błogość, halucynacje, podniecenie.

Producenci wykorzystują coraz to nowsze mieszanki, których stosowanie nie jest objęte zakazem prawnym, a składniki nie znajdują się na liście substancji zakazanych i/lub kontrolowanych. Dopalacze powstały w odpowiedzi na potrzebę ominięcia prawa o przeciwdziałaniu narkomanii (zakaz handlu produktami psychoaktywnymi/narkotykami), dlatego też ich chemiczny skład ulega ciągłym zmianom.

Dopalacze - niebezpieczeństwo

Dopalacze zawierają często wiele nieznanych związków, nie tylko substancje psychoaktywne. Po ich zażyciu może dojść nawet do zatrucia dopalaczami! Niewielka modyfikacja specyfiku może sprawić, że dopalacz o właściwościach psychoaktywnych zadziała w nieznany sposób i bez udowodnionego bezpieczeństwa.

Problemem, z którym borykają się osoby biorące (a w następstwie – rodzice, lekarze, terapeuci) jest to, że dopalacze to produkty, których skład ulega ciągłym modyfikacjom. Osoba zażywająca nie może mieć pewności co stosuje i czy towar, który zakupiła w przeszłości, posiada taki sam bądź choćby zbliżony skład.

Na opakowania wielu dopalaczy nie podaje się pełnego składu chemicznego. Badania pokazują, że zgodność składu dopalaczy z faktyczną deklaracją potrafi sięgać tylko 10%. Stosowanie niesprawdzonych substancji, zwłaszcza o zmiennym składzie – grozi poważnymi następstwami zdrowotnymi z utratą życia włącznie.

Co więcej, jest to szczególny problem w diagnostyce i leczeniu zatruć oraz powikłań po nadużyciu. Organizm odurzonej dopalaczami osoby, również pod wpływem innych substancji tj. alkohol i narkotyki, może zareagować niespecyficznie i w zupełnie niekontrolowany sposób, który utrudnia leczenie pacjenta w warunkach szpitalnych.

Uzależnienie od dopalaczy to problem nie tylko młodzieży!

Choć badania pokazują, że dopalacze są popularną substancją psychoaktywną, zażywaną przez dorastającą młodzieży (z wielu danych wynika, że są to głównie chłopcy), należy zwrócić uwagę na fakt, że sam problem dotyczy również osób starszych 30+ oraz dzieci. Substancje psychoaktywne i wynikające z ich zażywania szkody, są nie tylko problemem psychologicznym, ale również społecznym.

Dostępność dopalaczy – środków w kolorowych opakowaniach, do kupienia w sklepach stacjonarnych i internetowych – spowodowała, że posiadanie czegoś nowego i mało poznanego wzbudziło swoistego rodzaju trend i zainteresowanie w społeczeństwie. Pozorne poczucie bezpieczeństwa użycia („coś, co jest dostępne i legalne, musi być bezpieczne”) sprawiło, że zahamowanie i rozsądek uległy zamgleniu.

Produkt kolekcjonerski

Uwagę zaczęły przyciągać chwytliwe i oryginalne nazwy specyfików, ciekawe opakowania, reklama, jak również kojarzone z zakupem – miejsca. Synonimem niebezpiecznej substancji „dopalacz”, stał się „produkt kolekcjonerski”, który jako „produkt nie do spożycia” został wprowadzony na rynek. Dopalacze były legalnie dostępne jako produkty kolekcjonerskie przez długi czas. Społeczność powinna zdawać sobie sprawę z ryzyka zażywania dopalaczy, dlatego NSP powinny kojarzyć się jednoznacznie z niebezpieczeństwem, narkotykiem o nieznanym bliżej składzie.

Efekty działania dopalaczy najczęściej odbiegają od oczekiwań, a niejednokrotnie wywołują spustoszenie w organizmie człowieka. Udokumentowano przypadki skrajnie odmiennych stanów psychicznych po spożyciu tego samego dopalacza – u dwóch różnych osób. Przypuszczalnie ta sama substancja, wywołała u jednego pacjenta stan depresyjny, uczucie przygnębienia i wewnętrzny niepokój, przy czym u drugiego stany psychodeliczne, urojenia, omamy i zaburzenia świadomości.

Kto bierze dopalacze?

Wskazuje się, że najsilniejszym motywem brania dopalaczy jest ciekawość, możliwość wypróbowania nowych doznań i rozrywka. Wspomniana legalność i dostępność działają na niekorzyść społeczeństwa. Dopalacze kupuje się na imprezach, spotkaniach, koncertach, u znajomych, w sklepach internetowych i stacjonarnych.

Osoby dorosłe i dojrzewająca młodzież, bez względu na płeć, kierują się obietnicami złudnego poczucia szczęścia po zażyciu dopalaczy i równie pozornego bezpieczeństwa. Po tego rodzaju używki, sięgają coraz młodsze osoby – w tym nieświadome zagrożenia dzieci, u których skutki zatrucia są szczególnie niebezpieczne.

Twórcy nowych specyfików mamią konsumentów obietnicami:

• relaksu – ukojenie, wyciszenie i wyluzowanie po pracy, po szkole
• pobudzenia – wzrost pewności siebie, energii, pokonanie senności i wydolności seksualnej,
• halucynacji – kolorowe i bujne omamy wzrokowe, słuchowe i dotykowe jako rozrywka

Zatem oferta używek w postaci dopalaczy, skierowana jest do wszystkich grup wiekowych, którym uda się nabyć specyfik. W dalszym ciągu obserwuje się wysokie (i rosnące) wskaźniki zainteresowania dopalaczami u młodzieży.

Rodzice stoją przed dużym wyzwaniem, a sam problem dopalaczy u dziecka, zauważają czasami bardzo późno. Brak szczegółowych informacji na temat „wroga” nie pomaga w walce o zdrowie i życie dziecka.

Pierwsze dopalacze miały działanie zbliżone do chemicznego pokrewieństwa popularnych narkotyków – amfetamin czy kanabinoli, wywoływały więc podobne objawy.

Sygnały ostrzegawcze wskazujące na kontakt bliskiej osoby z dopalaczami:

• zmiana stylu życia,
• zmiana wyglądu i zachowania (styl ubierania się, posługiwanie slangiem),
• nowe grono znajomych,
• zamknięcie się w sobie, brak rozmów i dotychczasowego kontaktu,
• zaniedbywanie obowiązków,
• brak zainteresowania dotychczasowymi sprawami,
• zmiana nawyków żywieniowych, spadek masy ciała,
• nagłe wyjścia z domu, zmiana trybu życia,
• apatia, senność, wybuchy agresji, objawy psychotyczne i lękowe.

Jak rozpoznać dopalacze? Rodzaje dopalaczy

Dopalacze występują pod różną postacią:

• susz do palenia, skręty w bibułce,
• inhalacja,
• tabletki,
• proszek do wciągania donosowo,
• plastelina,
• znaczki,
• kostki do żucia

Działanie poszczególnych dopalaczy zależy od składu i formy zażywania. Nowe substancje psychoaktywne, to niejednorodna grupa mieszanek pochodzenia naturalnego i syntetycznego oraz półsyntetycznego. Między poszczególnymi preparatami jak również w obrębie jednej serii produktu, występują różnice w składzie chemicznym.

Chemiczne pokrewieństwo do znanych na rynku narkotyków sprawia, że osoba może oczekiwać występowania równie podobnych, niespecyficznych objawów. I choć szacuje się, że ok. 75% dopalaczy dostępnych w sprzedaży przeznaczonych jest do palenia, nie można jednoznacznie stwierdzić, na jakie konsekwencje będziemy narażeni po zażyciu. Istnieje spora grupa NSP wywołująca swoiste objawy, których trudno się spodziewać.

Dopalacze – przykładowe mieszanki:

• różne związki psychoaktywne,
• leki znieczulające, przeciwbólowe, zwiększające potencję np. teobrominę, lidokainę, benzokaina,
• kofeina (dawki od < 2% do 96%).

Dopalacze jako nowe substancje psychoaktywne, można sklasyfikować pod względem objawów klinicznych jakie wywołują:

1. Psychostymulanty – pobudzają ośrodkowy układ nerwowy
2. Kannabinomimetyki – stymulujące i depresyjne, których objawy zależą od przyjętej dawki
3. Halucynogenne – związki psychodeliczne
4. Syntetyczne opioidy – stany pobudzenia i euforii
5. Związki przeciwlękowe i uspokajająco-nasenne – hamują aktywność mózgu
6. Dysocjanty – zmiana perypecji, postrzegania, omamy wzrokowe i słuchowe
7. Inne związki niesklasyfikowane – pozostałe substancje

Skutki uboczne dopalaczy - kiedy dopalacze stają się najważniejsze

• kołatanie serca, nudności, wymioty, zawroty głowy
• stany lękowe, euforia, urojenia, utrata pamięci, halucynacje, agresja, apatia, paranoja, gonitwa myśli, obniżenie nastroju, bezsenność

Dopalacze jako substancje stymulujące, mogą pogłębić lub wywołać objawy psychotyczne zwłaszcza, jeśli w rodzinie występowały choroby natury psychicznej.

Dopalacze dostępne na rynku często stają się najważniejsze dla osób uzależnionych. W przypadku silnego uzależnienia od dopalaczy należy namówić chorego do podjęcia leczenia.

Leczenie uzależnienia od dopalaczy w ośrodku

Pierwsza pomoc w przypadku zatrucia czy nadużycia, to opieka przedszpitalna i leczenie szpitalne – zazwyczaj na oddziale toksykologicznym. Istotna jest informacja na temat przyjętych dopalaczy: rodzaju i ilości. Bardzo często młodzi ludzie są w stanie przekazać jedynie nazwę rynkową użytego specyfiku.

Dopalacze, jak wszystkie substancje psychoaktywne (stymulujące), mogą wywołać u niektórych osób uzależnienie.

Uzależnienie od dopalaczy

(w sprawie ogłoszenia jednolitego tekstu ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii; Dz.U. 2005 Nr 179 poz. 1485 tj. Dz.U. 2020 poz. 2050):

zespół zjawisk psychicznych lub somatycznych wynikających z działania środków (…) zastępczych lub nowych substancji psychoaktywnych na organizm ludzki, charakteryzujący się zmianą zachowania lub innymi reakcjami psychofizycznymi i koniecznością używania stale lub okresowo tych środków lub substancji w celu doznania ich wpływu na psychikę lub dla uniknięcia następstw wywołanych ich brakiem”

Osoby uzależnione poddawane są opiece ambulatoryjnej i stacjonarnej, która odgrywa szczególnie ważną rolę. Terapia wymaga zaangażowania osoby uzależnionej i profesjonalnej opieki ze strony specjalistów.

Uzależnienie od nowych substancji psychoaktywnych nie ma standardów leczenia farmakologicznego. Intensyfikowane są natomiast działania psychospołeczne, skupiające się na utrzymaniu całkowitej i długotrwałej abstynencji. Istotną rolę odgrywa terapia w pełni zindywidualizowana oraz wsparcie grupowe.

Prywatny ośrodek leczenia uzależnień, skupia się na uświadomieniu pacjentowi szkód wynikających z zażywania dopalaczy oraz na zwiększeniu motywacji i determinacji w radzeniu sobie z negatywnymi emocjami, „głodem”, pokusami i objawami odstawiennymi (abstynencyjnymi).

Profilaktyka i leczenie uzależnień

Profilaktyka powinna obejmować skuteczne formy przekazywania informacji o szkodliwości dopalaczy, a działania powinny być skierowane zwłaszcza do ludzi młodych, z określonych grup społecznych, użytkowników internetu.

Najistotniejszą sprawą jest uświadomienie społeczeństwu, że specjaliści/lekarze nie są w stanie ocenić szczegółowo wpływu nowych substancji psychoaktywnych na organizm ludzki w aspekcie psychologicznym, społecznym i behawioralnym. Nie można ocenić wpływu długotrwałego stosowania dopalaczy, degradujących organizm, a już zwłaszcza w połączniu z innymi lekami, narkotykami czy alkoholem.

Leczenie uzależnienia od dopalaczy w ośrodku terapeutycznym Dezyderata

Podstawą leczenia w naszym ośrodku terapii jest odtrucie organizmu, pokonanie nałogu, poprawa stanu fizycznego i psychichiczego chorego oraz nauka radzenia sobie w życiu bez dopalaczy. Prywatny ośrodek leczenia uzależnień Dezyderata uczy także zdrowych nawyków i informuje pacjenta o podłożu uzależnienia. Stasujemy efektywne techniki motywacyjne i dopasowany do pacjenta program terapeutyczny.

Osoby uzależnione często nie widzą problemu z substancjami psychoaktywnymi. Ważna jest wtedy reakcja najbliższych: rodziny i przyjaciół. Jeśli bliska Ci osoba zmaga się z dopalaczami lub innym uzależnieniem - zgłoś się do nas. Podpowiemy Ci jak przekonać chorego do terapii uzależnienia od dopalaczy.

---

Źródła:

Dopalacze – problem zdrowia jednostki i zdrowia publicznego. Przesłanki działań profilaktycznych, Probl Hig Epidemiol 2015, 96(1): 8-16, Aleksander Stańczak Zakład Psychologii Zdrowia i Pracy, Instytut Medycyny Pracy im. prof. Jerzego Nofera w Łodzi:
http://phie.pl/pdf/phe-2015/phe-2015-1-008.pdf

Dopalacze — charakterystyka zjawiska, Forum Zaburzeń Metabolicznych 2013, tom 4, nr 3, 132–147 147, Barbara Szczyrba-Maroń, Monika Bąk-Sosnowska Zakład Psychologii, Katedra Filozofii i Nauk Humanistycznych, Wydział Nauk o Zdrowiu, Śląski Uniwersytet Medyczny w Katowicach.

„Dopalacze” — co wiemy o nowych substancjach psychoaktywnych? Via Medica Psychiatria ISSN 1732–9841, tom 15, nr 2, 99–109, 2018; Bogumiła Lubecka, Marek Lubecki, Robert Pudło, Centrum Psychiatrii im. dr. Krzysztofa Czumy w Katowicach, Katedra i Oddział Kliniczny Psychiatrii, Wielospecjalistyczny Szpital Powiatowy w Tarnowskich Górach